Almanca Kelimeler Arasında Kısa Bir Yolculuk

Orta Avrupa’nın en çok konuşulan dillerinden biri olma özelliğini taşıyan Almancanın yaklaşık olarak M.Ö. 2000 yıllarında doğduğu tahmin ediliyor. Günümüzde Almanya’nın yanı sıra Avusturya, İsviçre ve Belçika’da da yoğunlukla konuşulan Almanca, aynı zamanda bu ülkelerin resmi dili olarak da geçiyor. Almancanın en göze çarpan özelliklerinden biri, yazım kurallarında ‘isim’ olarak geçen kelimelerin üç ayrı cinsiyeti temsil eden artikeller (der, die, das) ile birlikte kullanılıyor olması ve bu sözcüklerin ilk harfinin her zaman büyük yazılıyor olmasıdır.

Herkes Biraz Almanca Bilir

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte, nasıl ki insanlar arasındaki mesafeler giderek kısalıyor ve hatta tamamen kalkıyorsa, farklı diller de birbirine yaklaşıp kaynaşıyor ve bu sayede her geçen gün birbiriyle harmanlanıyor. Bu sebeple herkes farklı dillerde geçen kelimelere kolaylıkla aşina olabiliyor. Hiç Almanca bilmediğini düşünenlerdenseniz, Türkçede kullandığınız birçok kelimenin Almancadaki kelimelerle fazlasıyla benzerlik gösterdiğini ve hatta bazılarının tıpatıp aynı olduğunu söylemeliyim.

Almancada ve Türkçede anlamlarının yanı sıra yazılışları da aynı olan kelimelerden örnekler vermek gerekirse, bunları şu şekilde sıralayabiliriz; direkt, elegant, legal, liberal, normal, modern, atom (das Atom), akupunktur (die Akupunktur), firma (die Firma), internet (das Internet), hamburger (der Hamburger), hotel (das Hotel), kurs (der Kurs), laborant (der Laborant), motor (der Motor), plan (der Plan), problem (das Problem), telefon (das Telefon), vokal (der Vokal).

Almancada ve Türkçede anlamları aynı ve yazılışları da çok yakın olan kelimelerden örnekler vermek gerekirse, bunları da şu şekilde sıralayabiliriz; adres (die Adresse), banka (die Bank), bluz (die Bluse), dijital (digital), dizel (der Diesel), Dolar (der Dollar), fantastik (fantastisch), kahve (der Kaffee), konser (das Konzert), kültür (die Kultur), materyal (das Material), metod (die Methode), milyon (die Million), müzik (die Musik), otoban (die Autobahn), otomobil (das Automobil), radyo (das Radio), paralel (parallel), program (das Programm), profesör (der Professor), rekor (der Rekord), restoran (das Restaurant), sinyal (das Signal), stres (der Stress), sistem (das System), taksi (das Taxi), tekniker (die Techniker), turist (der Tourist).

Sadece bu örneklere bakıldığında bile günlük hayatta çoğumuzun aslında biraz da Almanca konuştuğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla bu dili hiç bilmediğini söyleyen biri bile aslında Almanya’da birçok konuda derdini anlatabilecek kadar Almanca kelime dağarcığına sahip demektir.

Tek Kelimeyle Çok Şey Anlatan Almanca İfadeler

Almancanın diğer özelliklerinden biri de haznesinde oldukça fazla sayıda bileşik kelime barındırıyor olmasıdır. Bir yapboz gibi birleştirilerek ortaya çıkarılmış olan bu ilginç Almanca kelimeler sayesinde çoğu zaman birkaç cümle ile anlatılabilecek olan bir ifade karşıdaki kişiye tek bir kelime ile aktarılabiliyor. Gelin, bunlardan birkaç tanesine göz atalım:

Weltschmerz: Kelimesi kelimesine çevirseydik ‘dünya ıstırabı’ şeklinde çevirebileceğimiz bu bileşik kelime, genellikle işler planlandığı gibi gitmediğinde yaşanan çelişkileri ve burukluğu ifade eder. Bir anlamda hayat yorgunluğunu anlatır.

Torschlusspanik: Harekete geçmek için zamanın yetmeyeceği korkusunu, çoğu zaman hayattaki hedefler ve fırsatlarla ilgili olarak yaşanan son dakika paniğini anlatır. Sanki hayali bir kapı ya da geçiş kapanacak ve fırsat sonsuza kadar kaçacakmış hissini ifade eder.

Treppenwitz: ‘Treppe’ (merdiven) ve ‘wit’ (şaka) kelimelerinin birleşiminden oluşan ve kelimesi kelimesine çevrildiğinde ‘merdiven şakası’ şeklinde bir Türkçe karşılığı olabilecek bu kelime, ironi ve tuhaflık içeren tesadüflere işaret eder. Genel olarak fırsat kaçtıktan sonra akla gelen fikirleri ama artık çok geç kalındığını anlatmak için kullanılır.

Schadenfreude: Türkçede ‘talihsizlik sevinci’ ya da ‘zarardan mutluluk duymak’ anlamlarına gelebilen bu bileşik kelimenin sıklıkla kullanılmıyor olduğunu düşünmek istiyor insan. Çünkü başkalarının başına gelen şanssızlıklardan ya da kötü olaylardan ötürü duyulan sevinç anlamına geliyor.

Ohrwurm: ‘Ohr’ (kulak) ve ‘wurm’ (kurt) kelimelerinin yan yana gelmesiyle oluşan bu bileşik kelimeyi kelimesi kelimesine Türkçeye çevirdiğimizde ‘kulak kurdu’ şeklinde bir karşılık çıkıyor. Kulak kurdu, bir şarkının kulaktan kıvrılarak içeri girip akılda takılı kalması benzetmesiyle ortaya çıkmış bir ifadedir. Örneğin bir kafede otururken duyduğunuz şarkıyı eve geldiğinizde hala söylemeye devam ediyorsanız tebrikler, sizin de bir kulak kurdunuz oldu demektir.

Dreikäsehoch: ‘Drei’ (üç), ‘käse’ (peynir) ve ‘hoch’ (yükseklik) kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşan bu bileşik kelime, kelimesi kelimesine Türkçeye çevrildiğinde ‘üç peynir yüksekliğinde’ anlamına gelir. Çocuklar ya da çok kısa boylu insanlar için kullanılan bir benzetmedir. Bahsedilen insanın boyunun üç tane teker peynirin üst üste konulduğundaki yüksekliğiyle aynı hizada olduğunu ifade eder.

Fremdschämen: Fremd (yabancı) ve schämen (utanç) kelimelerinin birleşiminden oluşan bu ifadeyi Türkçeye ‘başkası adına utanmak’ şeklinde çevirebiliriz. Yoğun empati duygusu içerdiğini söyleyebileceğimiz bu kelime, başka birinin yaptığı bir sakarlık ya da gaf gibi nahoş durumlar sebebiyle o kişi yerine kızarıp bozarmak, hatta yerin dibine girmek anlamlarına gelir.

Fernweh: Uzak diyarlara, hatta henüz hiç gidilmemiş yerlere duyulan özlemi ifade eden bu kelime, genellikle seyahate çıkmayı isteyen kişiler tarafından kullanılır. Bir anlamda sıla hasretinin tam tersini ifade eder.

Fingerspitzengefühl: ‘Fingerspitze’ (parmak ucu) ve ‘gefühl’ (his) kelimelerinin bir araya gelmesinden oluşan bu ifade, kelimesi kelimesine çevrildiğinde Türkçede ‘parmak ucu hissi’ olarak karşılık bulur. Bir insandaki fazla hassasiyet, yetenek ve sezgiler gibi özelliklere dikkat çeken bu kelime, özellikle zorlu durumlarda en uygun çıkar yolu bulma becerisini de ifade eder.

Almancadaki İlginç İfadeler

‘Drücken sie die Daumen!’

Türkçeye kelimesi kelimesine çevrildiğinde ‘başparmaklarınıza basın’ anlamına gelen bu deyim, başparmaklar avuç içinde kalacak şekilde ellerin yumruk yapılmasını tarif eder. ‘Bana şans dile’ ya da ‘benim için dua et’ anlamına gelir.

‘Nur Bahnhof Verstehen.’

Bir konuyla ilgili olarak anlaşılan tek şeyin tren garı (Bahnhof) olduğunu ifade eden bu deyim, kişinin bahsedilen konu hakkında herhangi bir fikrinin olmadığını belirtmek için kullanılan bir benzetmedir. Türkçede ‘konuya Fransız kaldım’ şeklinde kullanılan ifadenin Almanca versiyonu olduğunu söyleyebiliriz. Yani karşısındaki kişiden bu deyimi duyan kişi, konuya açıklık getirmesi gerektiğini anlamış olur.

‘Rechts stehen, links gehen.’

Türkçeye kelimesi kelimesine ‘sağ taraf kalır, sol taraf gider’ şeklinde çevirebileceğimiz bu ifade, genellikle yürüyen merdivenlerde bir uyarı cümlesi olarak kullanılır. Sağ tarafta duranların sabit durabileceğini, ama sol taraftakilerin hareket halinde olmaları ve yürüyen merdivendeki akışı engellememeleri gerektiğini hatırlatır. Şayet bu cümlenin yüksek sesle söylendiğini duyarsanız, bilin ki orada yürüyen merdivenin sol kısmını tıkayan birileri vardır.

‘Wir sind ja nicht aus Zucker.’

Türkçeye ‘şekerden yapılmadık ki’ şeklinde çevirebileceğimiz bu deyim, yağmurlu havalarda şemsiyesiz kalındığında Türklerin de ‘şeker değiliz ki, ıslanınca eriyelim’ şekliyle sıkça kullandığı bir ifadedir.

‘Stimmts, oder habe ich Recht?’

Bir konuda açıklama yaptıktan ya da kendi fikrini söyledikten sonra karşıdakine çok da fazla yorum hakkı bırakmayan bir ifadedir. Kısacası ‘başka söze gerek yok, kesin haklıyım’ demenin başka bir yoludur.

Bu örnekleri artırmak mümkün. Sonuç olarak birçok kişi tarafından Almancanın çok zor bir dil olduğu söylense de ben aynı zamanda çok ilginç ve esprili yaklaşımların yer aldığı, eğlenceli dillerden biri olduğunu düşünüyorum. Bunların da öğrenme sürecinin keyifli geçmesine katkıda bulunan etkenler olduğuna inanıyorum. Stimmts, oder habe ich Recht?

Yazan: Esra Çengel

Yayınlama Tarihi: 12.03.2020

Hedef Okuyucu Kitlesi: Tüm Çevirmenler, İlginç İçerik Okurları

• 0
• Paylaş: