Arapçanın Lehçelerine Bir Bakış

Arapça; zengin kelime haznesi, sıra dışı üslubu ve zarif görünümü ile benzersiz bir yere sahip olmakla beraber 270 milyondan fazla kişinin ana dilidir. Dünyada en çok konuşulan 6. dil olan Arapça, Hami-Sami Dil Ailesi'nin Sami koluna mensuptur ve günümüzde 26 ülke tarafından resmi ve eş resmi dil olarak kullanılır.

Edebiyat ve ticaret gibi alanlarda kullanılan diller arasında yer alması, bölgelerdeki sosyo-kültürel yapının farklı olması, coğrafi ve kültürel etmenler, dini faktörler vb. Arapçanın zamanla farklı lehçeler geliştirmesinde etkili olmuştur. Her bir lehçenin kendisine özgü özellikleri olduğu için çeviri sürecinde her lehçe, özel ve farklı bir bakış açısı gerektirir.

Arapçanın Özellikleri Nelerdir?

Sağdan sola yazılmasından dolayı farklı bir sistemi olan Arapça, 17 temel şekil ile oluşturulan 28 harften meydana gelir. Alfabesi diğer dillerden farklı olan Arapçanın, aynı zamanda üç farklı türü vardır:

1. Modern Standart Arapça, edebiyat metinleri veya gazeteler için yazı dili Arapçası olarak tercih edilmekle beraber radyo/haber programları gibi resmi bir üslubun gerekli olduğu yerlerde kullanılır.
2. Klasik Arapça, Kuran Arapçası olarak bilinmekle beraber Modern Standart Arapçanın temelini oluşturur ve klasik dini metinlerin yanı sıra hukuki ve ilmi metinlerde de kullanılır.
3. Ammice, Halk Arapçası olarak nitelendirilmekle beraber bölgesel lehçelere ayrılan Arapçadır. 25’in üzerinde Arap lehçesi olsa da en temelde beş lehçeden söz etmek mümkündür (Mısır Arapçası, Mezopotamya Arapçası, Levanten Arapça, Mağrip Arapçası, Körfez Arapçası). Her bir lehçe birbirinden farklı özelliklere sahip olduğu için çeviri ve tercüme sürecinde her bir lehçeye farklı bir şekilde yaklaşmak gerekir. Çünkü coğrafi ve kültürel farklılıklardan dolayı, bir lehçe başka bir lehçe konuşan kişiler tarafından anlaşılmayabilir.

Hangi Ülkelerde Hangi Arapça Konuşulur?

Arapça konuşulan ülkeler denildiğinde akla ilk gelenler Suudi Arabistan, Mısır, Çad, Cezayir, Komorlar, Eritre, Cibuti olsa da her ülkede kullanılan Arapça aynı değildir. Çünkü Arapçanın lehçeleri, farklı kültür ve bölgelerde oluşmuştur. Örneğin Moritanya'da “Hassaniya Arapçası” kullanılırken Batı Suudi Arabistan'daki insanların çoğu “Hicazı Arapçası” konuşur. Orta Suudi Arabistan'da yaşayan kişiler ise “Najdi Arapçası” kullanır. Ancak her lehçenin konuşmacı sayısı aynı değildir.

En Yaygın Arapça Lehçeleri Nelerdir?

Arapça genellikle şemsiye terim olarak kullanılsa da farklı ülkelerde konuşulan çeşitli varyasyonları mevcuttur ve bundan dolayı Arapça lehçeleri bazı kişilerce farklı diller olarak kabul edilir. 25’ten fazla lehçe olsa da en yaygın olarak kullanılanlar şu şekilde sıralanabilir:

1. Mısır Arapçası: 60 milyondan fazla kişi tarafından kullanılmakla beraber en çok konuşulan Arapça lehçesidir. Modern Standart Arapça (MSA) ile benzer birçok özelliğe sahip olan bu lehçe; İtalyanca, Fransızca, Yunanca, İngilizce ve Türkçe gibi birçok dilden etkilenmiştir. Gelişen Mısır televizyon ve film endüstrisi ve Mısır'ın bölgedeki rolü nedeniyle en rahat şekilde anlaşılan lehçelerden biri olmuştur.
2. Levanten Arapçası: Ürdün, Suriye, Lübnan, Filistin ve İsrail'in bazı bölgelerinde konuşulan Levanten Arapça, 32 milyondan fazla kişinin ana dilidir. Levanten Arapça, genellikle günlük yaşama dair konularda konuşulurken kullanılır. Türkiye’de ise Hatay, Mersin ve Adana gibi illerde Levanten Arapçasının konuşulduğunu görmek mümkündür.
3. Mezopotamya Arapçası: Irak Arapçası olarak da bilinen bu lehçe; Suriye, İran ve Türkiye'de konuşulan Arap lehçelerinin devamlılığını sağlayan bir lehçedir.
4. Mağrip Arapçası: Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Batı Sahra ve Moritanya'da konuşulan Mağrip Arapçası; Fransızca, İspanyolca ve İngilizce kelimeleri de kapsar.
5. Körfez Arapçası: Birleşik Arap Emirlikleri (Dubai, Abu Dabi vb.), Katar, Kuveyt, Bahreyn, Doğu Arabistan'ın bazı bölgeleri ve Güney Irak'ın çoğu yerlileri tarafından konuşulan lehçedir.

Farklı Bir Lehçe Konuşan Biri Diğer Bir Kişiyi Anlayabilir Mi?

Her bir dil, belirli bir sosyal bağlamda gelişir ve bağlamlar değiştikçe farklı lehçeler ortaya çıkar. Bu durum, diglossia (bir toplumun birden fazla lehçesi olması) olarak tanımlanır. Arapça konuşan kişiler, farklı dil biçimlerini kullandığı için bahsi geçen farklılıklar oldukça ön plandadır. Arapça lehçeleri, aynı dil çatısı altında toplanmış olsa da her lehçenin anlaşılırlık düzeyi farklıdır ve bu düzey, Arapça lehçe farklılıkları nedeniyle değişiklik gösterir.

Yapılan araştırmalar, coğrafi olarak yakın olan bölgelerde kullanılan Arapçanın karşılıklı anlaşılabilirlik derecesinin daha yüksek olduğunu ortaya koysa da farklı ülkelerde ve şehirlerde yaşayan kişilerin, birbirlerinin lehçelerini anlamakta zorlanabileceği ihtimalini gözler önüne sermiştir. Bu durumdan dolayı sunulacak olan Arapça tercüme veya Arapça çeviri hizmetinde oldukça dikkatli olmak gerekir. Lehçeler arasındaki kelime ve nüans farklılıkları, anlam kayması gibi büyük sorunlara yol açabilir. Örneğin Şam lehçesindeki olumsuzluk eki ile Güney Afrika’da kullanılan Arapçanın olumsuzluk eki aynı değildir. Aynı şekilde saat sorulurken Mısır Arapçasında “issahعa kaam (اِسَّاعَة كَام؟)” cümlesi kullanılırken Levanten Arapçada “kam assaعah (كَمْ اسَّاعَة؟)” denilmesi yeterlidir.

Hangi Hedef Kitle için Hangi Lehçeye Çeviri Yapmak Gerekir?

Arapçanın tek bir kökten sözcük türetme üzerine kurulu benzersiz bir sistemi vardır. Bunun yanı sıra Arapça dil ailesi oldukça geniş olmakla beraber birçok lehçenin mevcut olduğundan söz etmek mümkündür. Ancak elbette her lehçe için aynı şekilde hizmet sunulması söz konusu değildir. Arapça çeviri ve tercüme hizmetinde göz önüne alınması gereken en önemli noktalar şu şekilde sıralanabilir: hedef kitle, çevirinin yapılacağı lehçe, kültürel unsurlar, dil yapısı vb. Hedef kitlenin kullandığı lehçeyi göz önüne almak, ilgili lehçenin oluştuğu kültür hakkında bilgi sahibi olmak, her bir lehçeye özel bir tutumla yaklaşmak ve ilgili lehçeye dair yetkin olmak gerekir. Bunun yanı sıra kaynak metnin içeriğine uygun olarak çeviri veya tercüme yapılmalı, gerekli yerlerde hizmetin sunulduğu kişi ile iletişime geçilerek mevcut sorular çözüme kavuşturulmalıdır.

HeliCo Tercüme, Arapça lehçeler hakkında kapsamlı bilgi birikimine sahip olmakla beraber bu alanda uzman kişilerden oluşan profesyonel ekibi sayesinde tüm ihtiyaçlarınıza yönelik her alanda kaliteli Arapçadan İngilizceye çeviri ve İngilizceden Arapçaya çeviri ve tercüme hizmeti sunar. Arapça çeviri veya tercüme hizmeti için bizimle https://helico.com.tr/iletisim üzerinden iletişime geçebilir veya taleplerinizi info@helico.com.tr aracılığı ile tarafımıza iletebilirsiniz.

Yazan: Gamze Korkmaz

Yayınlanma Tarihi: 25.04.2022

Hedef Okuyucu Kitlesi: Arapça Çeviri Hizmetine İhtiyaç Duyanlar, Arapça Tercüme Hizmetine İhtiyaç Duyanlar, Arapça Hakkında Bilgi Edinmek İsteyenler

• 1
• Paylaş: