Başarılı Bir Çevirmen Olmaya Giden Yol

Verimlilik ve istikrar temel alınarak yapılan tüm işlerde olduğu gibi çeviride de belli bir iş akışı söz konusudur. Aşağıda yer alan tavsiyeler tercümanların özellikle yazılı çeviride kendi performanslarını artırmalarına ve çeviri sektöründe daha verimli bir şekilde iş yapmalarına yardımcı olacak niteliktedir. Bu iş akışına dikkat ederek çalışan çevirmenler işlerini hem daha hızlı şekilde yapacaklar hem de daha kaliteli çeviriler ortaya koyacaklar.

Çevirmen Nasıl Olunur?

• Çeviri Adımları Nelerdir?

Hazırlık, Çeviri, Kontrol ve Teslim

Yazılı çeviri süreci en genel anlamda “hazırlık, çeviri, kontrol, teslim” şeklinde adlandırılabilecek dört aşamadan oluşur. Bir çevirmene gönderilen işin kapsamı, boyutu ve içeriği ne olursa olsun yukarıdaki temel aşamalardan geçmesi oldukça önemlidir. Çevirmen ile müşteri arasındaki ilişkinin zarar görmemesi için çeviri iş akışının eksiksiz biçimde uygulanması gereklidir. Aşağıdaki bölümlerde yazılı çeviri iş akışı ayrıntılı olarak incelenmiştir.

• Çeviri Öncesi Hazırlık Nasıl Yapılır?

Çevirmen bir projeyi teslim aldığında yapması gereken ilk şey projedeki dosyaların bütünlüğünü kontrol etmek ve eksiklikleri bildirmektir. İlk başta sorulması gereken kritik soruların daha sonra sorulması tüm süreci sekteye uğratır. Çevirinin yarısına geldikten sonra proje paketinde aslında bir referans dosyasının olduğunu görmeniz geri dönüp o zamana kadar yaptığınız çeviriyi kontrol etmenizi, belki de tüm çeviriyi buna göre yeniden düzenlemenizi gerektireceğinden size vakit kaybı yaşatacaktır. Dolayısıyla herhangi bir sorunun işe başlamadan önce fark edilmesi ve çözülmesi çok önemlidir.

• Çevirmenler Hangi Araçlardan Faydalanır?

Projedeki dosyaların bütünlüğü doğrulandıktan sonra çevirmen ilgili çalışma dosyasını kullanılması istenen CAT Aracını kullanarak açmalıdır. Çeviri sorunsuz şekilde açıldıktan sonra projeyle birlikte gönderilen referans dosyası açılmalı ve incelenmelidir. Bu referans dosyasını okurken çevrilecek metnin konusu, çeviriyi okuyacak kitle düşünülmeli ve yazıda kullanılan stil dikkate alınmalıdır. Referans dosyası tarandıktan sonra çeviri için verilen talimatlar incelenmeli ve gerektiğinde bunlara ilişkin özel notlar alınmalıdır. Talimatlar ve referans dosyası kullanılarak bir ön hazırlık yapıldıktan sonra CAT Aracında açılan dosyada çeviriye başlanmalıdır.

Çeviri

İstenen düzeyde çeviri performansı gösterebilmek için müşteri veya çevirmen tarafından belirlenen CAT Aracına hakim olmak gerekir. Kullanılan CAT Aracının en kullanışlı kısayolları, kendine özgü özellikleri, dosya formatları vb. hususların çok iyi derecede bilinmesi çevirmene zaman kazandırır ve yapılan çevirinin kalitesini yükseltir.

Çeviriyi yaparken hızlı şekilde ilerlemek ve bu hıza rağmen hem doğru hem de tutarlı şekilde çeviri yapabilmek için kritik kısayolların kullanılması oldukça önemlidir. Çeviri sırasında belirli segmentler için gösterilen eşleşmeleri kullanmak, aynı proje için çeviri belleğinde yer alan eski çevirilere göz atmak (concordance search yardımıyla) ve CAT Aracının sunduğu diğer özellikleri kullanmak da çeviri sürecini bir üst düzeye taşır.

• Çevirmenin Dile Hakimiyetinin Önemi

En doğru çeviriyi ortaya koymak için elbette kaynak ve hedef dilleri çok iyi düzeyde bilmek, özel kullanımlara ve cümle yapılarına hâkim olmak gerekir. Ancak dilleri çok iyi bilmenin yanı sıra doğru kaynakları ve sözlükleri kullanarak çeviri yapmak da bir o kadar önemlidir. Çeviri yaparken benzer metinleri araştırıp bulmak, internette örnek kullanımlar aramak, konunun uzmanı kişilere danışmak ve daha birçok farklı yöntem kullanılarak yapılan çeviriden emin olunmalıdır.

İyi bir çevirmen, hitap edilen kitleyi göz önünde bulundurarak çeviri yapar ve bu konuda kullanmaya karar verdiği üsluba tüm çeviride tutarlı şekilde sadık kalır. Çeviri yaparken seçilen sözcükler ve ifadeler, çevirisi yapılan alana uygun ve anlaşılır olmalıdır.

• Çeviri Yaparken Soru Sormanın Önemi

Çevirmenlerin dikkat etmesi ve asla çekinmemesi gereken bir diğer nokta ise çeviri içeriği hakkında soru sormaktır. Olması gerektiği şekilde hazırlanmış çeviri paketleriyle birlikte mutlaka bir adet soru tablosu (query sheet) da gönderilir. Bu tabloya kaynak metinde anlamadığınız, okunaksız veya hatalı yazılmış olması sebebiyle anlam ifade etmeyen sözcükleri ya da ifadeleri yazabilir ve bu konuyla ilgili açıklama talep edebilirsiniz. İşi yaparken bu şekilde sorular sormak yerine kendi kendimize çözüm bulmaya çalışmak istenmeyen sonuçlar doğurabilir.

Yapılan çevirinin ve bu projeyle ilgili tüm dosyaların emniyeti için çeviri sırasında CTRL+S (bu kısayol, tüm CAT Araçlarında aynı işlevi görmez) kısayolu kullanılarak düzenli olarak dosyanın kaydedilmesi büyük önem taşır. Çeviri sürecinin teknik aksaklıklar sebebiyle tehlikeye girmemesi için çalışmaların düzenli aralıklarla kaydedilmesi ihmal edilmemelidir.

• Çevirinin Teslim Tarihi de Çeviri Kadar Önemlidir

İyi bir çevirmen yaptığı çevirinin teslim zamanını (deadline) dikkate alarak bir planlama yapar ve çeviriyi buna göre ilerletir. Çevirideki iş akışının doğru ve istenen şekilde ilerlemesi için yapılan işin teslim süresi gelmeden tamamlanmış olması oldukça önemlidir.

Çeviri Nasıl Kontrol Edilir?

• Çeviri Kontrol Araçları Nelerdir? QA Aracı Ne Demektir?

İyi ve verimli bir çeviri iş akışının kritik parçalarından biri de çeviriden sonra yapılan kontroldür. Çeviriden sonra XBench veya Verifika gibi kontrol yazılımları kullanılarak çeviride gözden kaçırılan teknik hatalar (çift boşluk hatası, yanlış noktalama işareti kullanımı, sayıların yanlış kullanımı vb.), cümleler arası tutarsızlıklar ve yazım yanlışları taranır. Çevirmen, Kalite Kontrol veya Bilgisayar Destekli Çeviri Araçlarının karşısına çıkardığı bu hata listesini kullanarak çeviride yer aldığı belirtilen hatalar arasından “gerçek hataları” düzeltir. Bu işlem sonrasında çeviri daha tutarlı ve hatasız hale getirilmiş olur. QA Araçları kullanılarak düzeltilmiş çeviri tekrar taranır. Hata düzeltme işlemi yalnızca “yanlış hatalar (false issues)” kalana kadar devam eder. Bu sayede müşterinizin (çeviri şirketinin) kendi alacağı kalite kontrol raporunda karşısına çıkacak hataların aslında gerçek hata olmadıkları belirtilmiş olur.

• Çeviri Kalite Kontrolünün Önemi

Çeviri kontrol edilirken yalnızca Kalite Kontrol (QA) Araçlarına güvenmek yerine manuel kontrol de gerekir. Çeviride yapmış olduğunuz tüm hatalar günümüz teknolojisiyle Kalite Kontrol Araçları ile gösterilmeyebilir. Örnek: “Bu konferans daha önce 1997 yılı düzenlenmiştir.” cümlesinde Türkçe kurallarına uymayan ve hata olarak önümüze çıkarılacak herhangi bir kısım bulunmamaktadır. Yalnızca QA Araçlarının kullanılması durumunda bu tür gizli hatalar çeviri kalitesini bir hayli aşağı çeker. Bu hataları düzeltebilmek için çeviriyi tamamladıktan sonra mutlaka baştan sonra tekrar okumak gerekir.

Teslim

Çeviri tamamlandıktan ve çevirinin kontrolü yapıldıktan sonra yapılan iş proje usulüne uygun biçimde teslim edilmelidir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken en kritik nokta, kullanılan CAT Aracının teslim sürecine ilişkin hangi özelliği sunduğunu bilmek ve bunu doğru şekilde kullanabilmektir (örn. Trados “Return Package”, Idiom “Export File”). Proje dosyaları size geldiği şekilde ve eksiksiz olarak teslim edilmelidir. Proje dosyasında ilk baştan beri mevcut olan dosyalara ek olarak çevrilmiş dosya veya isteniyorsa çift dilli dosya ile birlikte temiz dosya (clean file) ve QA raporu gönderilerek çeviri projesi eksiksiz şekilde teslim edilmelidir.

Kaliteli ve verimli bir çeviri yapmak ve iyi bir çevirmen olmak için iş akışını düzgün şekilde izlemek, planlamayı doğru yapmak, CAT Araçlarını iyi tanımak, dillere hâkim olmak ve iş akışında dikkatle ilerlemek gerekir. Yukarıda belirtilen noktaların bir diğeri olmadan uygulanması yetersiz kalır. Çeviri sürecinin başından sonuna kadar olan kısmını kaplayan iş akışı sırasıyla ve ayrıntısıyla takip edilmeli ve uygulanmalıdır.

Yazan: M. Furkan Şahin

Yayınlanma Tarihi: 10.01.2020

Hedef Okuyucu Kitlesi: Tüm Çevirmenler, Çeviri Bölümü Öğrencileri, Çevirmenliğe Yeni Başlayanlar, Kendini Geliştirmek İsteyen Çevirmenler

• 0
• Paylaş: