Mandarin Mi, Mandarince Mi, Çin Mandarincesi Mi, Mandarin Çincesi Mi?

Mandarin Dili Hakkında Önemli Bilgiler

Mandarin, 1500’lü yıllarda Portekizli gemicilerin Çin devlet adamlarını anmak için kullandıkları, kökü Hintçe ve Sankskritçedeki “mantri” (danışman) kelimesi ile Portekizcedeki “mandar” (emir vermek) fiilinden gelen ve ticaret faaliyetleri aracılığıyla tüm Kıta Avrupası’na yayılan bir kelimedir. Çince karşılığı guānhuà’dır (官话) ve bu kelime, tüm dünyanın Mandarin kelimesiyle ifade ettiği Standart Çincenin orijinal karşılığıdır ve “memurların dili” anlamına gelir. Ancak 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasının ardından Çin anakarasında bu kelime pǔtōnghuà (普通話), yani “ortak lehçe” olarak değiştirilmiştir. Buna karşın bütün dünya Çin Halk Cumhuriyeti’nde kullanılan bu Standart Çinceye, Mandarin dili demeye devam etmiştir.

Tarihin her döneminde içinde birden çok lehçe barındıran Mandarin dili, genel olarak Kuzey Çin’de kullanılır. Günümüzde dokuz farklı lehçenin konuşulduğu Çin Halk Cumhuriyeti’nde 850 bin kişi tarafından konuşularak bu lehçeler arasındaki en çok konuşmacıya sahip olan ve Çin’in resmi dili olarak kullanılan Mandarin Çincesi, büyük oranda Pekin lehçesi etkisiyle oluşmuştur. Mandarin, Çin Halk Cumhuriyeti ve Tayvan’ın resmi dili olmasının yanı sıra Singapur ve Birleşmiş Milletler’in de resmî dillerinden biridir. Mandarin lehçesi, Çin’de konuşulan diğer diller gibi de bir tonlama sistemine sahiptir (4 ton bulunur) ve Çince karakterler kullanır. Bu karakterler farklı tonlama sistemleri nedeniyle farklı şekilde telaffuz edilmesine rağmen, aynı karakterlerden oluşan yazı dilini tüm lehçelerin konuşmacıları anlayabilir. Bu karakterlerin çok eski bir geçmişi vardır ve ilk olarak gerçek nesnelerin çizimleriyle oluşturulmalarına karşın zaman içinde anlamayı kolaylaştırmak için sadeleştirilmişlerdir.

Çin Mandarini ile Tayvan Mandarini Arasındaki Farklar Nelerdir?

Çin Halk Cumhuriyeti’ni oluşturan ülkelerden biri olan Tayvan, 1949’da son bulan Çin iç savaşı sonucunda mağlup olan Çin Milliyetçi Partisi liderinin buraya kaçmasıyla Çin’den ayrılmış olsa da bağımsızlığı, günümüzde bile pek çok ülke tarafından kabul görmemiş bir ülkedir. Büyük oranda Çin Halk Cumhuriyeti etkisi altında olan Tayvan’ın resmi dili Standart Çince olan Mandarindir. 1990’lı yıllarda tam bağımsızlık yanlıları, Çin Mandarini yerine Tayvan Mandarininin kullanılması için büyük çaba sarf etmişlerse de bu, talep toplumun çoğunluğu tarafından benimsenmemiş ve Çin Mandarini kullanılmaya devam edilmiştir.

Çin anakarasında 1955 yılında değiştirilerek pǔtōnghuà olarak anılmasına karşın Tayvan’da Mandarin hâlâ eski hâliyle, yani guānhuà olarak anılır. Tayvan Mandarininde, Çin’in yine 1950’li yıllarda sadeleştirdiği Çince karakterler yerine Geleneksel Çince karakterler kullanılır. Bu iki dil arasında bazı dilbilgisi kuralları ve kelimelerde birtakım farklılıklar görülse de asıl büyük fark fonetik ve tonlama sistemlerinde kendini gösterir. Ancak bazılarınca Amerika İngilizcesi ile Kanada İngilizcesi bazılarınca ise Amerikan İngilizcesi ile İngiliz İngilizcesi arasındaki farka benzetilen bu fark, konuşmacıların birbirlerini anlamasına engel olacak denli büyük bir fark değildir.

Çin Mandarini Konuşan Tercüman Bir Etkinlikte Tayvanlı Katılımcılar için Simultane Tercüme Yapabilir Mi?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, bu iki dil arasında çeşitli dil bilgisi kuralları, kelime ve fonetik farklılıkları bulunmaktadır. Bu farklılıklar belki günlük hayatta herhangi bir yerde karşılaşan bir Çinli ile Tayvanlının birbirlerini bir şekilde anlamalarına engel teşkil etmeyebilir, ancak dillerin ufak ayrıntılarda büyük farklılıklar gösterdiği düşünüldüğünde, özellikle de her iki dilin de özel bir tonlama sistemine dayandığı ve en ufak bir tonlama farkının farklı anlamlar doğurabileceği göz önüne alındığında, bu iki dilden herhangi birini bilen bir tercümanın diğer dile mensup kişilerin bulunduğu etkinliklerde simultane çeviri yapması istenmeyen bir durumdur. Çin Mandarini ile Tayvan Mandarininde kullanılan kelime ve ifade farklılıkları özellikle resmi toplantılarda ve ülkeler arası görüşülen önemli konularda tercümanların ana dillerini göz önünde bulundurmayı gerektirir. Simultane tercüme veya ardıl tercümede dikkate alınan bu konu, yazılı Mandarin lehçesi çeviri hizmeti için de geçerlidir.

HeliCo Tercüme ile iletişime geçerek Mandarin lehçesi çeviri hizmeti hakkında bilgi edinebilirsiniz.

“Yaşamak Mı Zor, Çince Mi?”

Mandarin Çincesi ile ilgili yıllardır yoğun şekilde paylaşılan günlük bir gazeteyi okumak için en az 5 bin karakter bilme zorunluluğu, karakterlerin dört farklı tonlamadan oluşması ve hatta şair Osman Konuk’un “aramızda tartışıyoruz / yaşamak mı zor Çince mi” dizeleri nedeniyle Mandarinin zor bir dil olduğu algısı oluşmuş olsa da aslında Mandarin lehçesi, özellikle dil bilgisi yapısı dolayısıyla pek çok dilden daha kolay öğrenilebilen bir dildir. Örneğin Mandarinde özne-fiil uyumu aranmaz veya Hint-Avrupa dil ailesi mensubu pek çok dilde olduğu gibi ezberlemeniz gereken binlerce fiil çekimi ve hatta zaman kipi dahi yoktur. Bununla birlikte tonlamanın büyük öneme sahip olduğu bu dilde, kelimeleri ayırt etmek için iyi bir kulağa sahip olmanız gerekebilir!

Mandarin ile İlgili Bazı İlginç Bilgiler

• Yaklaşık 1 milyar 450 binlik nüfusuyla dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin Halk Cumhuriyeti’nde birden fazla lehçenin kullanıldığını yazımızın başında da belirtmiştik. Bu lehçeler arasındaki en geniş kullanıma sahip Mandarin Lehçesi, Çin Anakarası dışındakilerle birlikte toplamda 1151 milyon kişi tarafından konuşulur ve dünyada en çok konuşulan diller listesinde açık ara farkla ilk sıradadır (ikinci sırada yer alan İspanyolca, 460 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır).
• Mısır ve Sümerliler başta olmak üzere antik çağda pek çok uygarlık tarafından piktografik yazı kullanılsa da zamanla bu yazı tipleri yerlerini daha basit olan alfabelere bırakmışlardır. Her ne kadar sadeleştirilmiş olsalar da Mandarinde kullanılan Çince karakterler dünyanın tek modern piktografik yazı tipidir. Bir başka deyişle, Mandarincede alfabe yoktur.
• Mandarin dilinde yaklaşık 50 bin farklı karakter bulunur. Ancak bunlardan yaklaşık 5 binini bilen bir kimse günlük yazı ve konuşmaları anlayabilir.
• İlk kez M.Ö. 1500’lerde kullanılan Çince karakterler dikey olarak yukarıdan aşağıya veya yatay olarak sağdan sola yazılmaktaydı. Ancak yatay yazım genellikle yukarıdan aşağıya yazı için yeterli alanın olmadığı durumlarda (örn. tabelalar) kullanılırdı. Günümüzde ise Batılı ülkelerle gelişen ilişkiler ve teknoloji alanında yukarıdan aşağıya yazımın getirdiği zorluklar nedeniyle genellikle yatay yazım kullanılmakta ve yine bu iki sebepten ötürü soldan sağa yazılmaktadır.
• Mandarinde “evet” ve “hayır” kelimeleri bulunmaz. Bunun yerine soru cümlesinde kullanılan fiil veya sıfatla cevap verilir. Örneğin:

-        Mandarin lehçesi konuşabiliyor musun?

-        Konuşabiliyorum.

• Mandarin dili, insan beyninin her iki lobunu da çalıştıran ender dillerden biridir. Kelimelerin birbirine benzer tonlamaları nedeniyle Mandarin dilindeki bir konuşmanın anlaşılabilmesi için beynin her iki lobuna da ihtiyaç duyulur.
• Mandarin Çincesi, günümüzde Batı’da en çok öğrenilen ve öğrenen kişi sayısı en hızlı artış gösteren dillerden biridir.

Yazan: Harun Kapan

Yayınlama Tarihi: 03.05.2021

Hedef Kitle: Mandarin çeviri hizmetine ihtiyaç duyanlar, Mandarin dili hakkında bilgi edinmek isteyenler

• 1
• Paylaş: